Lần đầu tiên xếp hạng các đồng tiền cổ Có lẽ ít người biết việc Chính phủ Pháp đã cho đúc tiền đồng để lưu hành tại Nam Kỳ ngay từ năm 1879. Hai loại tiền đồng đầu tiên ra đời trong năm này có tên là Đương nhị và Bách phân chi nhất. Tiền Đương nhị phát hành tổng cộng 20 triệu đồng, chữ dập nổi bằng hai thứ tiếng Hán - Pháp. Năm 1884, chỉ một năm sau Hòa ước Patơnốt 1883, Đông phương hội lý ngân hàng (tập hợp các nhà tư bản Pháp, trụ sở ở Paris, có một chi nhánh ở Sài Gòn) lại đúc ra đồng tiền bằng bạc Indochine giá trị 1 Piastre, 50 cent, 20 cent và 10 cent. TS Nguyễn Đình Chiến, thành viên nhóm biên soạn cho biết trong 4 bản phụ lục cuối sách, có một bảng phụ lục đưa ra “chỉ số quý hiếm" với 10 cấp độ (tất nhiên ông cũng cẩn thận cho biết việc “xếp hạng phong thần" như vậy chỉ là chủ quan của những người làm sách, chưa chắc hoàn toàn tương ứng với thị trường tiền cổ). Theo bảng này, tuy đồng tiền Thái Bình Hưng Bảo (đúc khoảng từ năm 970 - 980) là đồng tiền đầu tiên, cổ nhất, nhưng lại chưa phải là đồng tiền ở ngôi “đầu bảng", bởi vì đồng này tìm thấy tương đối nhiều. Những đồng tiền quý hiếm trong bảng phải kể đến đồng Thuận Thiên Đại Bảo (mặt lưng có chữ Nguyệt, cấp độ 8). Đồng tiền này bắt đầu ra đời từ khi Lý Thái Tổ dời đô về Thăng Long, được đúc khoảng năm 1010 - 1028 (có cả thảy 8 đồng tiền cấp độ 8). Đồng Nguyên Phong Thông Bảo (mặt lưng có chữ Thông viết kiểu “đuôi hổ", thời Trần, đúc khoảng năm 1251 - 1258) là một trong số 4 đồng tiền xếp cấp 9. Theo sự xếp hạng này, đồng Thiên Cảm Nguyên Bảo (sau lưng có chữ Càn Vương, đời Lý Thái Tông, đúc khoảng năm 1044 - 1049) là đồng tiền duy nhất được xếp cấp 10, tức là độ quý hiếm cao nhất. Đa số các đồng tiền quý hiếm ở cấp độ 8, 9, 10 đều thuộc về tiền thời Lý - Trần. Ngoài một số lý do khác, lý do quan trọng để tiền hai thời này trở nên quý hiếm là do cả hai thời đều trọng đạo Phật, phần lớn kim loại đồng đều để dành cho việc... đúc tượng, nên tiền đúc ra ít, còn lại đến bây giờ lại càng hiếm. Trên thị trường chơi tiền cổ, những đồng tiền này có thể lên giá tới vài chục triệu/1 đồng... Rắc rối tiền Việt, tiền Trung Quốc... Đây vốn là một câu hỏi hóc búa với những người chơi tiền cổ. Có nhiều giai đoạn trong lịch sử phong kiến nước ta cùng song hành lưu thông các loại tiền đồng Trung Quốc. Với tiền Trung Quốc khác niên hiệu vua VN thì dễ phân biệt. Khó như là với những đồng tiền niên hiệu vua hai nước trùng nhau, ví dụ như các đồng Thái Bình Thông Bảo, Trị Bình Nguyên Bảo, Gia Thái Thông Bảo. Trong cuốn sách này, ngoài ảnh chụp, các nhà làm sách còn đưa ra những thông tin phân biệt về tự dạng, kích thước, thậm chí cả bảng phân tích chất liệu để so sánh. Cần có một bảo tàng tiền tệ VN! Năm 1991, PGS - TS Đỗ Văn Ninh cho ra đời cuốn Tiền tệ Việt Nam. Trong các tạp chí chuyên ngành trong và ngoài nước từ trước đến nay, cũng lẻ tẻ có những bài nghiên cứu về tiền tệ. Cuốn Tiền kim loại Việt Nam đã chắt lọc những nghiên cứu có trước để đưa ra một hệ thống tương đối thống nhất về tiền theo lịch đại. Ngoài hệ thống tiền “chính triều" (đồng tiền phát hành có niên đại của các triều vua), sách còn đưa ra rất nhiều những đồng tiền "dị bản", tiền “không chính triều" (đồng tiền có tên không trùng với niên hiệu triều vua nào), tiền giả của các thời kỳ... Hiện nay, Bảo tàng Lịch sử VN chỉ lưu giữ và trưng bày một phần số mẫu tiền chụp trong sách. Còn lại phần lớn mẫu tiền khác nằm trong Bảo tàng Tiền tệ tỉnh Quảng Tây (Trung Quốc), các bộ sưu tập tiền tư nhân ở VN và ở Quảng Tây... Ông Phạm Quốc Quân (Giám đốc Bảo tàng Lịch sử VN) nhận xét: Từ việc nghiên cứu và chơi tiền cổ VN cho thấy một nhu cầu cấp thiết phải thành lập Bảo tàng Tiền tệ VN. Ông Quân còn "hé lộ" rằng sắp tới đây, nhân dịp nước ta gia nhập tổ chức WTO, Bảo tàng Lịch sử VN sẽ phối hợp với một nhà sưu tập tư nhân VN triển lãm một bộ sưu tập tiên (cả trong và ngoài nước) thuộc vào loại lớn trên thế giới. Chưa tìm thấy đồng tiền bằng vàng thật! "Chúng tôi có nghe nói rằng trong số tiền được Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa phát hành năm 1946, có một số đồng tiền bằng vàng thật in hình Bác Hồ dùng để... tặng thưởng! Nhóm biên soạn đã cất công tìm kiếm, nhưng hiện giờ vẫn chưa tìm thấy”. sưu tầm
